Terapia schematów jest przeznaczona do leczenia osób z zaburzeniami osobowości, lub osób z „przewlekłymi” zaburzeniami np. długo trwającą depresją. Opiera się na zmianie nieadaptacyjnych sposobów radzenia sobie z problemami z dzieciństwa. Należy do „trzeciej fali” terapii poznawczo-behawioralnych.
Schematy powstają wskutek niezaspokojenia pięciu podstawowych potrzeb emocjonalnych dziecka:
1. bezpiecznego przywiązania do innych,
2. autonomii, kompetencji i poczucia tożsamości,
3. wolności wyrażania potrzeb i emocji,
4. spontaniczności,
5. realistycznych granic i samokontroli.
Wyróżniamy 18 schematów:
- opuszczenie/niestabilność więzi
- nieufność/skrzywdzenie
- deprywację emocjonalną
- wadliwość/wstyd
- izolację społeczną/wyobcowanie
- zależność/niekompetencja
- podatność na zranienie lub zachorowanie
- uwikłanie emocjonalne
- porażkę
- roszczeniowość, wielkościowość
- niedostateczną kontrolę, samodyscyplinę
- podporządkowanie się
- samopoświęcenie
- poszukiwania samoakceptacji i uznania
- negatywizm/pesymizm
- zahamowanie emocjonalne
- nadmierne wymagania/nadmierny krytycyzm
- bezwzględną surowość
Tryby:
Tryby dziecięce:
- Wrażliwe dziecko.
- Rozzłoszczone dziecko.
- Rozwścieczone dziecko.
- Impulsywne dziecko.
- Niezdyscyplinowane dziecko.
- Szczęśliwe dziecko.
Tryby dysfunkcjonalnego radzenia sobie
- Uległy poddany.
- Odłączony obrońca.
- Unikający obrońca.
- Odłączony samoukoiciel.
Tryby nadkompensacyjne
- Samopowiększacz (megaloman)
- Zły obrońca (tryb znęcania się i ataku)
- Obsesyjny perfekcjonistyczny kontroler
Tryby dysfunkcjonalnego rodzica
- Karzący rodzic
- Wymagający rodzic
Zdrowy tryb rodzicielski
- Zdrowy dorosły.
W języku polskim ukazało się już kilka książek na temat terapii schematów:
TERAPIA SCHEMATÓW W ZABURZENIU OSOBOWOŚCI TYPU BORDERLINE, Hannie van Genderen, GWP, 2015
GRUPOWA TERAPIA SCHEMATÓW W LECZENIU BORDERLINE, Ida A. Shaw GWP, 2015
Rozbroić narcyza. Jak radzić sobie z osobą zapatrzoną w siebie, Behary Wendy, GWP, 2013
Terapia schematów, Janet Klosko, Weishaar Marjorie, Jeffrey Young, GWP, 2013,
Program zmiany sposobu życia, Jeffrey Young, Instytut Psychologii Zdrowia, 2012,
Psychoterapia skoncentrowana na schematach, Jeffrey Young, Eshkol Rafaeli, David P. Bernstein, Zielone Drzewo – Instytut psychologii zdrowia, 2011.
Szkolenia w terapii schematów:
http://www.terapiaschematu.pl/